✍️ डा. पुष्प राज अवस्थी

डेंगु एउटा भाइरस बाट लाग्ने रोग हो। यो भाइरस Ades नामको लामखुट्टेले सार्छ। यो लामखुट्टे सफा पानीमा multiply गर्दछ र यसले दिउँसोको समयमा टोक्ने गर्दछ।‌ बच्चामा यो रोग बढी चाँडो सर्भे हुन सक्छ।

यसका लक्षणहरू

ज्वरो आउने
टाउको दुख्ने
ढाड दुख्ने
पेट दुख्ने वाकवाकी लाग्ने
छालामा रातो बिबरा आउने
शरीर सुन्निने
आखाँ दुख्ने

लक्षणको आधारमा यो बिरामीलाई ३ भागमा बिभाजन गरिएको छ।

फेब्राइल फेज
क्रिटिकल फेज : रक्तनली भित्रीको भागमा चुहिने र पहेँलो रक्तकोश घट्दै जान्छ।
रिकभरी फेज: यो अवस्थामा शरीर सुन्निने क्रम घट्दै जान्छ र पहेँलो रक्तकोश पनि बढ्न थाल्छ।

बिरामी पत्ता लगाउने बिधि

लक्षणहरूको आधारमा
रक्तपरीक्षण बाट – रगत गाढा हुने
– सेतो र पहेँलो रक्तकोषको मात्रा घट्ने
डेंगु सेरोलोजी

जटिलताहरू

रक्त सञ्चार प्रणालीमा असर पर्न गई ब्लडप्रेसर कम हुन सक्छ।
भित्री अंगहरूमा रक्तश्राव भइ रक्तअल्पता हुन सक्छ।
कलेजोमा असर पर्न गई जन्डिस हुने।
कलेजो सुन्निने।
रगत पातलो हुने र शरीरमा बिकार जम्मा हुने।
मस्तिष्कमा असर पर्न सुस्त हुने, छारे/ मृगी आउने र बेहोस हुने आदि।
धेरै अंगमा असर परेमा बालबालिकाको मृत्यु समेत हुन सक्छ।

घरायसी उपचार:

ज्वरो कम गर्न सिटामोल खाने।
प्रशस्त मात्रामा झोल पदार्थ खाने।
आराम गर्ने।
पेन किलर र एस्पीरिन जस्ता औषधि सेवन नगर्ने। यस्ता औषधिले थप पहिलो रक्तकोषको मात्रा घटाउँछ।

अस्पताल कहिले जाने ?

तेज ज्वरो आइराखेमा।
बच्चा सुस्त भएमा।
बच्चाले राम्ररी नखाएमा।
बच्चाले खाएको कुरा बारम्बार उल्टी गरेमा।
शरीरको कुनै भागबाट रक्तश्राव भएमा।
अत्यधिक पेट दुखेमा।

यसको उपचार

डेंगुको कुनैपनि डेफेन्टिभ औषधि छैन।
यसको कुनै कारगर खोप छैन।
यस परिप्रेक्ष्यमा डेंगुको उपचार, लक्षण र अंगहरूमा पर्न गएको असरको आधारमा नै गरिन्छ।‌
झोलिलो पदार्थ पिउने।
जुन बालबच्चाले मुखबाट खान सक्दैन उनीहरुलाई नासाबाट सलाइन पानी चढाउनुपर्ने हुन सक्छ।
ज्वरोको लागि सिटामोल दिने
यदि कुनै बच्चालाई रक्तश्राव हुन गई रक्तअल्पता भएमा रातो र पहेँलो रगत पनि चढाउनु पर्ने हुन सक्छ।
धेरै जसो बालबालिकाहरू प्रारम्भिक उपचारबाटै ठिक भएर जान्छन्।

बच्ने उपायहरु