सरुवा रोग भनेको के हो?

सरुवा रोग (Communicable Diseases) भन्नाले यस्ता रोगहरूलाई जनाइन्छ, जुन एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सर्छन्। यी रोगहरू हावा, पानी, शारीरिक सम्पर्क, दूषित खाना वा संक्रमण भएका वस्तुहरूमार्फत फैलन सक्छन्। नेपालको सन्दर्भमा, सरसफाइको कमी, दूषित खानेपानी, स्वास्थ्य चेतनाको अभाव, र जनघनत्वका कारण यस्ता रोगहरू अझ बढी फैलिन सक्ने सम्भावना हुन्छ।

सरुवा रोगका प्रमुख उदाहरणहरू

निम्न केही सामान्य तर गम्भीर सरुवा रोगहरूको सूची हो:

दस्त (Diarrhoea)
हैजा (Cholera)
झाडापखाला (Dysentery)
कोरोना भाइरस (COVID-19)
सामान्य रुघा-खोकी (Common Cold)

यी रोगहरू बालबालिका, वृद्ध, तथा प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर भएका व्यक्तिहरूमा बढी जोखिमपूर्ण मानिन्छन्।

सरुवा रोगका सामान्य लक्षणहरू

सरुवा रोगहरू रोग विशेष अनुसार फरक-फरक लक्षण देखिन्छन्, तर सामान्यतया निम्न लक्षणहरू देखिन सक्छन्:

मांसपेशी वा शरीर दुख्ने
टाउको दुख्ने
थकान वा कमजोरी महसुस हुने
बान्ता वा पखाला हुने
ज्वरो आउनु
खोकी वा हाच्छिउ

सरुवा रोगका कारणहरू

ब्याक्टेरिया (Bacteria):

स्ट्रेप थ्रोट, मूत्रनली संक्रमण (UTI), क्षयरोग (Tuberculosis) आदि ब्याक्टेरियाले निम्त्याउँछन्।

भाइरस (Viruses):

भाइरसहरू साना तर घातक जीव हुन्, जसले सामान्य रुघा-खोकीदेखि एड्सजस्ता गम्भीर रोगहरू फैलाउँछन्।

कवक (Fungi):

छालाको रोग, नङको संक्रमण आदिमा देखा पर्छन्।

परजीवीहरू (Parasites):

ग्याडियासिस, आमेबिक डाइजेन्ट्रीजस्ता रोग परजीवीका कारण हुन्छन्।

रोकथामका उपायहरू

सरुवा रोगहरूबाट जोगिन सजगता नै मुख्य उपाय हो। निम्न उपायहरू प्रयोग गर्दा धेरै रोगहरू रोक्न सकिन्छ:

खाना बनाउँदा वा खाने अघिल्तिर हात साबुनले राम्रोसँग धुने।
काँचो मासु, फलफूल, तरकारी सफा पानीले राम्ररी पखाल्ने।
आवश्यक खोपहरू (जस्तै: फ्लु, कोभिड-१९, मेनिन्जाइटिस) लगाउने।
बारम्बार हात धुने र सार्वजनिक सतहहरू सफा राख्ने।
हाच्छिउ वा खोकी गर्दा टिस्यु वा आफ्नो कुहिनो प्रयोग गर्ने।
व्यक्तिगत प्रयोगका सामानहरू (जस्तै: टुथब्रश, गिलास, रुमाल आदि) नसेयर गर्ने।
जंगली वा अस्वस्थ जनावरहरूसँग प्रत्यक्ष सम्पर्क नगर्ने।

उपचारका विकल्पहरू

रोग विशेष अनुसार उपचार फरक हुन्छ, तर सामान्यतया निम्न औषधिहरू प्रयोग गरिन्छ:

एन्टिबायोटिक्स (Antibiotics): ब्याक्टेरियाका कारण भएका रोगहरूको उपचारका लागि प्रयोग गरिन्छ।
एन्टिभाइरल (Antivirals): केही भाइरल रोगहरूको लागि मात्र प्रभावकारी औषधि उपलब्ध छन्, जस्तै फ्लु वा कोभिड-१९।
एन्टिफंगल्स (Antifungals): छालाका संक्रमण, नङको रोगहरूमा प्रयोग गरिन्छ।

सरुवा रोगहरू हाम्रो दैनिक जीवनको एक महत्वपूर्ण स्वास्थ्य चुनौती हुन्। व्यक्तिगत सतर्कता, सरसफाइ, खोप र समयमै उपचारले यी रोगहरूबाट बच्न सकिन्छ। जनचेतना अभिवृद्धि, सरकारी कार्यक्रम, र समुदायको सहभागिताले मात्र यस्ता रोगहरूको नियन्त्रण सम्भव छ।

Tags: Cholera Disease